Wat zijn invasieve planten?

Er bestaan planten- en diersoorten op onze planeet no, die, als ze worden overgeplaatst naar een ander ecosysteem, zich invasief gaan gedragen. Door dit gedrag kunnen ze bewerkstelligen dat andere soorten verdwijnen.

Dit kan nadelige gevolgen hebben op zowel economisch, ecologisch als gezondsheidkundig gebied. Het is zelfs zo dat de introductie van invasieve planten- en diersoorten volgens de IUCN (Internationale Unie voor natuurbehoud) de op één na belangrijkste reden is voor het verlies van biodiversiteit op wereldniveau.

 Soorten exoten

Met exotische soorten worden díe soorten aangeduid die, per ongeluk of doelbewust, in een andere omgeving worden geïntroduceerd dan hun natuurlijke leefgebied. Veel van deze soorten overleven niet in een andere dan hun eigen omgeving, maar andere passen zich juist snel aan en ontpoppen zich als invasieve soorten die een gevaar vormen voor het overleven van de inheemse soorten.

Als we het hebben over exotische soorten is het belangrijk een onderscheid te maken tussen geacclimatiseerde soorten en invasieve exoten. Geacclimatiseerde soorten zijn die planten of dieren die zich hebben aangepast aan een ander klimaat en landschap maar die geen enkele bedreiging vormen voor de inheemse soorten. Veel van deze soorten hebben verzorging nodig om te kunnen overleven. Geacclimatiseerde soorten vinden we vooral in de landbouw, bijvoorbeeld:

• Olijfboom (Olea europaea)
• Johannesbroodboom (Ceratonia siliqua)
• Wijnrank (Vitis vinífera)
• Amandelboom (Prunus dulcis)
• Sinaasappelboom (Citrus sinensis)

Andere soorten worden aangeplant als sierstruik:

• Bougainville (Bougainvillea glabra)
• Jasmijn (Jasminum officinale)
• Blauwe regen (Wisteria sinensis)

Volgens de definitie van het IUCN zijn invasieve exoten ‘soorten die zich vestigen in ecosystemen en vervolgens veranderingen veroorzaken en de inheemse biologische diversiteit bedreigen’. Ofwel, in tegenstelling tot de geacclimatiseerde soorten veroorzaken de invasieve soorten belangrijke veranderingen op de plekken waar ze zich vestigen.

Karakteristieken van invasieve soorten

De belangrijkste karakteristieken van invasieve soorten zijn:

• ze hebben geen natuurlijke vijanden, want die bestaan alleen in hun oorspronkelijke ecosysteem;
• ze groeien snel en planten zich in hoog tempo voort;
• de reproductiemechanismen zijn zeer effectief;
• de zaden blijven lang vruchtbaar, zelfs na een aantal jaren kunnen ze nog ontkiemen.
• sommige soorten produceren stoffen die andere soorten het groeien beletten;
• ze passen zich snel

Hoe arriveren invasieve exoten?

Invasieve soorten arriveren vrijwel altijd door toedoen van de mens. Soms gebeurt dit doelgericht, bijvoorbeeld door akkerbouwers die een nieuwe soort willen uitproberen; door kwekers die een tropische plant willen verkopen of een soort aanbieden die helpt de grond vast te houden; door dierenhandelaren die een exotisch dier te koop aanbieden. Maar het kan ook toevallig gebeuren, omdat zaadjes, larven of eieren worden meegenomen via kleding, dierenhaar, voertuigen etc.

Een manier waarop veel exotische planten in de natuur terecht komen, is via siertuinen. Dit gebeurt als er exotische tuinen worden aangeplant zonder kennis over de impact die de aangeplante soorten kunnen hebben; en, andersszijds door de slechte verwerking van snoeiresten, die in veel gevallen niet op de goede manier worden verwijderd en bijvoorbeeld in droge rivierbeddingen worden gestort. Deze rivierbeddingen en kloven dragen in hoge mate bij aan de verspreiding van invasieve soorten, aangezien het biologische gangen zijn, zowel voor inheemse flora en fauna als en vooral voor invasieve exoten.

In Spanje waren er (no er) in 2006 volgens het Europees Milieu Agentschap ongeveer 1400 soorten exotische flora en fauna. Hiervan werd tien procent beschouwd als invasief.

Waar vestigen invasieve planten zich?

Er zijn bepaalde milieus of habitats die gunstige omstandigheden bieden voor de verspreiding van invasieve plantensoorten. Voorbeelden van gebieden waar invasieve soorten zich gemakkelijk vestigen, zijn:

• Verwaarloosde en veranderde terreinen: hier vallen vaak open plekken die worden benut door invasieve
• Habitats met weinig
• Plaatsen die veel bezocht worden door de De mens veroorzaakt veranderingen in de habitat en dat zorgt ervoor dat er een grotere kans is dat zaden van invasieve soorten of de invasieve soorten zelf arriveren.
• Gevoelige terreinen: dit zijn terreinen die hebben geleden onder een natuurlijk degeneratieproces of die onder grote natuurlijke druk staan (onstabiele hellingen, duinen, rivierbeddingen).
• Gebieden waar extreme omstandigheden heersen zodat de inheemse soorten zich niet kunnen wapenen tegen de competitie met de invasieve soorten (droge gebieden, zilte gebieden, gebieden met een harde wind )

Impact van invasieve exoten

De introductie van invasieve soorten heeft op diverse niveaus een impact op het gebied:

Ecologische impact:

• De werking en de structuur van de ecosystemen waarin ze zich vestigen verandert.
• De invasieve soorten veroorzaken het verdwijnen of de verplaatsing van de inheemse soorten en verminderen daardoor de natuurlijke
• De invasieve soorten concurreren met de inheemse soorten waar het de bevruchting door insecten betreft en verminderen op die manier de voortplantingscapaciteit van de inheemse
• Sommige invasieve planten veranderen de samenstelling van de
• Invasieve soorten kunnen de dragers van exotische plagen en ziekten zijn, die zich vervolgens

Landschappelijke impact:

• Invasieve soorten veranderen het natuurlijke
• Ze veroorzaken een verlies aan kwaliteit en diversiteit in het

Economische impact:

• Het mislukken of verminderen van de
• Hoge kosten voor de controle of het verwijderen van invasieve

Impact op de gezondheid:

• Invasieve soorten veroorzaken allergieën en andere
• Mogelijke

Wetgeving over invasieve soorten in de Comunidad Valenciana

De aanpak van invasieve soorten wordt in de Comunidad Valenciana gereguleerd via decreet 213/2009. Daarin worden controlemaatregelen goedgekeurd om invasieve soorten aan te pakken. Artikel 4 van dit decreet verbiedt het bevrijden, verspreiden, vervoer, de verkoop, handel en overdracht van exotische planten en dieren die op de lijst van invasieve soorten in appendix 1 bij dat decreet staan. Op deze lijst staan plantensoorten zoals de Cylindropuntia sp (Arizona Cactus), Eichhornia crassipes (Waterhyacint), en dieren zoals de Trachemys scripta (lettersierschildpad), de Dreissena polymorpha (zebramossel), enzovoort.

Het verwijderen van invasieve soorten

De manier van verwijderen van een invasieve soort kan sterk verschillen en is afhankelijk van de soort. Sommige methoden zijn duur en/of gevaarlijk voor andere soorten of voor het ecosysteem. In grote lijnen kunnen we de verwijderingsmethoden in drie groepen onderverdelen:

Mechanische methodes: deze zijn heel effectief in de eerste fase van de invasie. De kosten zijn hoog en ze bestaan uit het verwijderen of uittrekken van de planten. Chemische methodes: het gebruik van krachtige onkruidverdelgers of gifstoffen geeft doorgaans problemen voor de andere soorten en kan bovendien leiden tot vergiftiging van bodem, planten, dieren en mensen.

Biologische methodes: deze bestaan uit de introductie van natuurlijke vijanden van de invasieve soorten. Het grootste probleem van deze methode is de (no de) dat daarmee een nieuwe allochtone soort geïntroduceerd wordt.

De bestrijding van invasieve soorten

De beste manier om de invasieve soorten te controleren, is preventie. Hierbij is de informatievoorziening aan de bevolking van groot belang. Zij moeten de gevaarlijkste invasieve soorten leren kennen om ze te kunnen identificeren.

Een aantal aanbevelingen, voor de bevolking, die helpen bij de controle van invasieve soorten en het ontwikkelen van de biodiversiteit zijn:

• Identificeer de invasieve soorten in onze
• Verwijder invasieve soorten uit de tuin/groententuin.
• Plant inheemse soorten in de
• Ga zorgvuldig om met snoeiresten: deponeer ze in groene containers, verbrand ze of doe ze in afgesloten plastic zakken om te voorkomen dat zaadjes zich verspreiden
• Neem geen planten, zaden of dieren mee op
• Let op dat zich geen zaden aan onze schoenen of kleding hebben gehecht als we op reis
• Laat geen exotische dieren los in de vrije natuur.
• Werk mee aan de verspreiding van deze

Jan van Eijle. landschapsarchitect

Meer informatie:

Biodiversiteitsdatabase van het Milieudepartement in Valencia: http://bdb.cma.gva.es

Project DAISIE: www.europe-aliens.org

Database invasieve soorten: www.issg.org/database

Bron:

Fraga i Arguimbau, P. (2009): Jardinería mediterránea sin especies invasoras. Colección manuales técnicos biodiversidad. Conselleria de medio ambiente, agua, urbanismo y vivenda. Generalitat Valenciana.